Checklist 3: Ketensamenwerking en lerende organisatie

Checklist 3: Ketensamenwerking en lerende organisatie 

Wees er vroeg bij! Betrek initiatiefnemers aan de voorkant van procedures. Werk samen, zorg voor verbinding en leer met en van elkaar om de transitie naar circulair bouwen in jouw gemeente tot een succes te maken. Je kan je geen onnodige vertraging veroorloven door op verschillende plekken tegelijkertijd het wiel opnieuw uit te vinden. Gebruik deze Checklist X dan ook op ieder punt parallel aan de volgende drie checklists. Wanneer de onderlinge verbinding met de stakeholders op enig punt wegvalt, dan vermindert dat direct de impact die je samen zou kunnen maken! En dat zou natuurlijk zonde zijn. 

• Is de opgave en inzet voor circulair bouwen bij alle stakeholders binnen de gemeente bekend?  

Nederland zet in op een volledig circulaire bouweconomie in 2050. Het betekent dat we binnen krap 30 jaar moeten overstappen op een geheel andere en vooral slimmere manier van ontwerpen, ontwikkelen en bouwen met gebruik van nieuwe circulaire strategieën, innovatieve contractvormen, gedurfde businessmodellen en duurzame materialen. Om dit te verwezenlijken is er landelijk een Green Deal, en grondstoffenakkoord gesloten, een Kennis- en Innovatieagenda opgesteld, werkgroepen voor kennisdeling gestart, onderzoek en innovatie opgezet en subsidies uitgeschreven. In Drenthe zelf zijn de programma’s Drenthe Bouwt Circulair en Drenthe Woont Circulair uitgerold. Zoek de verbinding en maak zelf de volgende stappen met de juiste kennis op zak. Je staat als gemeente niet alleen. 

• Is de kennis en capaciteit in de gemeentelijke organisatie aanwezig om werk te maken van circulair bouwen?  

Is er bij de gemeente de juiste capaciteit en kennis op het gebied van circulair bouwen in voldoende mate aanwezig? Zijn er misschien andere publieke of private partijen of maatschappelijke organisaties met relevante kennis of ervaring op dit gebied? Probeer aanwezige ervaring en kennis bij elkaar te brengen en te betrekken bij visie- en planvorming. Zorg dat deze kennis zoveel mogelijk verankerd wordt in jouw gemeente. 

• Wat houdt circulair bouwen in?

  Voor ieder project en iedere omgeving is circulair bouwen anders. Er bestaat dus ook geen goed of fout, maar het omvat een denkwijze hoe de wereld in te richten. Het concept streeft in beginsel naar een perfecte kringloop, waarin afval niet meer bestaat. Alles wat in een systeem zit blijft in gebruik. We streven naar zo min mogelijke degradatie en een maximale herbruikbaarheid van de grondstoffen, elementen of zelfs een heel gebouw. Zo blijft een deur het liefst een deur maar is hergebruik van de grondstoffen hout en ijzer in een andere vorm al een goede start. Dit doen we door slim te ontwerpen en samen te werken aan het ombuigen van negatieve effecten op de omgeving in positieve effecten. Dit kan soms ook door te kiezen om iets niet of anders te bouwen.  

  Denk vervolgens ook na over de energiestromen die nodig zijn voor de vervaardiging, demontage, mogelijke verwerking en transport. In de ideale situatie komen deze ook vanuit circulaire bron. Zoomen we iets uit dan kan een stuk CO2-uitstoot in een circulair systeem ook weer gecompenseerd worden door CO2-binding in bijvoorbeeld biobased bouwmaterialen en natuurinclusieve bouw. Op basis van deze principes kan circulair bouwen ook bijdragen aan het verminderen van de stikstofproblematiek die ontwikkelingen momenteel remt. 

• Zijn er stakeholders betrokken in planfase voor een circulaire aanpak? 

In een circulaire samenleving is het belangrijk dat belanghebbenden en vakmensen vroeg in het proces meedenken. Dat is bevorderlijk voor een aanpak die past bij de omgeving en haar bewoners. Is het al gebruikelijk om vanuit een ontwerpplan het gesprek met belanghebbenden aan te gaan? Denk hierbij aan de initiatiefnemers voor ruimtelijke ontwikkelingen, uitvoerders en slopers in de eerste lijn maar ook architecten en juristen, om de diverse collega’s binnen de gemeente niet te vergeten. Denk ook aan de verschillende kennis- en ondersteuningsorganisaties in de provincie. En natuurlijk aan bewonersgroepen, coöperaties en/of lokale belangen- of natuurorganisaties 

• Zitten de ketenpartners aan tafel tijdens het gehele project? 

Als er gebouwd, verbouwd of gesloopt moet worden, betrekt jouw gemeente dan een (waar mogelijk lokale of regionale) grondstoffenleverancier, ontwerper, bouwer en sloper? Zij kunnen helpen nadenken hoe materialen hoogwaardig teruggewonnen en opnieuw gebruikt kunnen worden in eigen toekomstige projecten of in projecten van anderen. Hiermee genereer je direct concrete restwaarde van een gebouw. Laat dus lokale partijen aansluiten bij zowel een eerste ontwerp als bij demontage en hergebruik. Materialen die eventueel overblijven kunnen gecatalogiseerd worden hergebruikt via een circulaire overslag of marktplaats11. Stimuleer ook de ontwerper of bouwer om diezelfde materialen te gebruiken in de voorziene nieuwbouw of verbouw. Het liefst natuurlijk meteen op de bouwlocatie. 

• Is de kennis die wordt opgedaan bij circulaire aanpak gedeeld en toegankelijk? 

Bij het van de grond krijgen van nieuwe circulaire bouwprojecten wordt er door alle deelnemers veel geleerd. Zorg ervoor dat deze ervaringen en lessen beschikbaar komen en gedeeld worden. Met elkaar en met extern geïnteresseerden en andere overheden. Zorg ervoor dat deze kennis beschikbaar is en blijft voor andere projecten, nu en in de toekomst. Maak de eigenaren van de opgedane kennis verantwoordelijk voor het uitdragen ervan, zodat zoveel mogelijk van deze expertise vanuit de eerste hand wordt doorgegeven. Steek energie in zo’n groep ervaringsdeskundigen en in gezamenlijke communicatie. Zo kan ieder nieuw project of partner verder bouwen op wat er al is gedaan.