Boek ‘Gewogen Ruimte’ een belangrijk naslagwerk over ruimtelijke ordening in Drenthe
3 april 2020
Vrijdag 3 april komt het boek ‘Gewogen Ruimte’ van Bernhard Hanskamp uit. Meer dan 10 jaar werkte hij aan dit belangrijke naslagwerk over ruimtelijke ordening in Drenthe. De komende tijd werken we samen met Bernhard aan een project over het verleden, heden en toekomst van het Drentse landschap. Oorspronkelijk hadden we een serie lezingen in gedachten. U begrijpt, dat is nu onmogelijk. We kijken naar een alternatief, binnenkort melden we daar meer over. Bernhard Hanskamp gaf een mooi interview aan RTV Drenthe over zijn boek, dat ook wel als zijn levenswerk beschouwd kan worden. Lees hieronder het artikel.
400 pagina’s. En jaren onderzoek en interviews houden. Bernhard Hanskamp staat erom bekend dat hij niet over één nacht ijs gaat. Dat bewijst hij opnieuw met dit dikke boek Gewogen Ruimte. Een historisch naslagwerk waar zo ongeveer alles instaat over de ruimtelijke veranderingen in Drenthe van 1970 tot nu.
En meer, want de oud-planoloog beschouwt ook nog de voorgeschiedenis vanaf 1941 en geeft overpeinzingen mee voor de inrichting van Drenthe tot 2050. Nee, dit is geen boek voor op het nachtkastje. Maar daarom niet minder belangrijk.
Spannend
Met oog voor zijn eigen bijdragen aan plannenmakerij en landschapsinrichting in de afgelopen decennia zwerven we met Hanskamp door de tijd. Vooral de jaren zeventig zijn spannend. De planoloog werkte onder tien verschillende provinciebesturen.
Geslaagde projecten en beslissingen komen voorbij, evenals missers en grote fouten. En achteraf grappige zaken die toen topprioriteit hadden. Zoals het huizenhoog opgestapelde autokerkhof in Laaghalen. En waarom woont u nu in een jaren ’70 of ’80 nieuwbouwwijk zoals u die nu kent? Minutieus onderzocht Hanskamp waarom we op bepaalde plekken in Drenthe iets wel of juist niet deden.
Wat gelukkig nooit doorging
Assen wilde ooit groeien aan de oostkant, waar Schieven ligt, vanaf waar nu de flats in Vredeveld staan. Het beekdal van de Drentsche Aa opslokkend tot aan het Deurzerdiep. En de gemeente wilde er ook meteen maar het ontbrekende oostelijke deel van de rondweg in aanleggen. Hanskamp is blij dat dit onzalige plan nooit is doorgegaan, omdat de provincie het niet zag zitten.
Ook de grondhonger van defensie in haar zoektocht naar militaire oefenruimte wordt in het boek beschreven. Zo wordt door de provincie een streep gezet door de wens om van voormalig Kamp Westerbork een oefenterrein te maken. En Drenthe brengt het Rijk uiteindelijk op andere gedachten voor een nieuwe snelweg naar het noorden. Den Haag wil die A28 aanleggen langs de Drentse Hoofdvaart. Gelukkig weet de provincie de weg op de huidige plek te krijgen: via Hoogeveen en Beilen naar Assen.
Geslaagd
Een goed voorbeeld van slim met je landschap omgaan, noemt Hanskamp het bundelen van wegen, hoogspanningslijnen en spoorlijnen. En ook het behoud van het noordelijke bekenstelsel en daarmee het landschap van het latere Nationaal Park Drentsche Aa, vindt Hanskamp een geslaagd project.
Jaren is erover gedaan, voordat er streekplannen en later omgevingsplannen kwamen. Hierbij wordt gekeken of plannen passen in samenhang en relatie met het landschap, om zo onherstelbare brokken te voorkomen. Een voorbeeld hiervan is het openhouden van het Eexterveld: leeg gelaten en nu goud voor boeren die straks grondgebonden willen uitbreiden om duurzamer te kunnen boeren. En tegelijk kan het landschap dienen als verblijfplaats voor recreanten.
Fouten en missers
Missers ziet Hanskamp ook. Woonwijk Daalkampen waarmee Borger in de jaren ’90 de sprong over de N34 maakte, vindt hij een cruciale fout. Een woonwijk compleet afgesloten van de rest van Borger door de autoweg, met extra infrastructuur opgelost. Gebouwd middenin een archeologisch waardevol gebied, ten koste van goede landbouwgrond. Terwijl aan de andere kant van Borger aan de Oostkampen voldoende ruimte was, maar dat is nooit onderzocht. De gemeente had de grond aan de andere kant van de N34 al goedkoop aangekocht.
De grootste recente misser noemt Bernhard Hanskamp de windmolens in het Mondengebied van de Veenkoloniën. Hij verbaast zich er nog steeds over dat in dezelfde Statenvergadering wordt uitgesproken dat de Drentse Monden een zeer waardevol cultuurgebied is en er tegelijk ruimte wordt gegeven voor zo’n groot windpark dat niet meer de provincie maar het Rijk vanaf dat moment over de windmolens gaat. Alle Drentse regie is in een klap weg. De rest is geschiedenis en de inwoners van de Monden zitten met de pijn.
RTV Drenthe ging met schrijver Bernhard Hanskamp op pad langs geslaagde projecten en missers uit zijn boek Gewogen Ruimte. (de tekst gaat door onder de video)
Tien verschillende provinciebesturen
In bijna veertig jaar als planoloog op het provinciehuis zag Hanskamp bestuurders van verschillende pluimage die zich met de ruimte in Drenthe bemoeiden. Hanskamp blijft in het boek als oud-ambtenaar netjes binnen de lijntjes kleuren, maar een goede lezer haalt zijn kritiek op een aantal landschappelijke ingrepen er wel uit.
Ook zijn bewondering voor sommige bestuurders als Gerard Londo (PvdA), maar vooral Tale Willems (VVD), komen duidelijk naar voren in het boek. Zo steekt Hanskamp zijn waardering voor de manier waarop ze met het landschap omgingen niet onder stoelen of banken. Het nieuwe boek van Hanskamp, Gewogen Ruimte, is zelfs opgedragen aan Willems. Omdat deze bestuurder niet naar één ding keek, maar naar het hele landschap.
Tale Willems
Willems had als boerenvoorman en waterschapsbestuurder al in de jaren ’50 door dat door alle ontginningen van woeste grond tot landbouwgrond, de kleine Drentse beken al het water niet aankonden. Lang voordat ze op het provinciehuis echt gingen nadenken over bescherming van beken in een nationaal park, zoals in het Drentsche Aa-gebied, kreeg Willems het al voor elkaar om het sterk slingerende Lieversche Diep niet helemaal recht te trekken en deels te behouden. Hier ontstond het eerste uitgebreide natuurreservaat vanuit een boerenbeekdal op landbouwgrond.
Ook zette Willems als gedeputeerde zijn poot dwars toen burgemeester Eijsink van Meppel in 1971 zijn plan voor het dempen van alle grachten en het water rond het Bleekerseiland er door duwde. Het water moest plaatsmaken voor parkeerplaatsen en een ringweg dwars door het centrum. Vele Meppelers, waaronder architect Piet de Groot, protesteerden hiertegen. De Groot stapte met zijn bezwaren naar de provincie. Want die moest de bestemmingsplannen ook goedkeuren. De provincie zei ‘nee’. Daardoor heeft Meppel nog steeds een flink deel van zijn mooie grachten. Want in plaats van dempen, kwam er geld voor herstel van kades.
‘Drenthe let op uw saeck’
Het laatste deel van Gewogen Ruimte is voor Hanskamp’s oproep voor meer regie op het inrichten van Drenthe. Want dat is
de provincie aan het weggeven. Niet alleen bij windenergie maar ook de wildgroei aan zonneparken die op de loer ligt. Met Hoogeveen volgens de oud-planoloog als slecht voorbeeld. En de inmiddels van tafel zijnde plannen voor een nieuwe woonwijk bij Roden in kwetsbaar gebied. Of de ‘verdozing’ op industrieterreinen.
Het inrichten van de ruimte moet je niet aan één partij of een gemeente overlaten, zo lees je tussen de regels door. Met andere woorden: provincie pak opnieuw uw rol en laat de teugels niet te veel vieren. ‘Drenthe let op uw saeck.’
Door Serge Vinkenvleugel, maandag 30 maart 2020, RTV Drenthe.
Lees het artikel terug op de website van RTV Drenthe.
Het boek bestellen
Het boek Gewogen Ruimte van Bernhard Hanskamp (ISBN/EAN 978-94-93164-01-7) kunt u bestellen via www.inboekvorm.nl (Prijs € 35,00).