PAS-uitspraak Raad van State dwingt tot nieuwe aanpak

25 juni 2019

PAS-uitspraak Raad van State dwingt tot nieuwe aanpak

De uitspraak over het Programma Aanpak Stikstof (PAS) van de Raad van State heeft verstrekkende gevolgen. Op dit moment is het plafond voor stikstof in natuurgebieden bereikt. Wij pleiten voor een grote omslag in beleid, zien kansen en doen een voorzet met acht aanbevelingen.

De uitspraak van de Raad van State over het Nederlandse stikstofbeleid houdt de gemoederen flink bezig. Kern is dat activiteiten geen extra schadelijke uitstoot van stikstof mogen veroorzaken aan de meest kwetsbare natuurgebieden. Een goed uitgangspunt, want de huidige uitstoot voor de meest kwetsbare soorten in die gebieden is op dit moment al tweemaal te hoog. Dat betekent dat het plafond is bereikt. Door de uitspraak ontstaan er ook allerlei juridische onzekerheden over nieuwe projecten. Een in allerijl ingesteld landelijke crisisteam moet uitkomst bieden.

Aanpak bij de bron

Naar ons idee heeft deze uitspraak verstrekkende gevolgen. Wij pleiten voor een beleid met vergunningstelsel dat resulteert in natuurherstel en tegelijkertijd ruimte creëert voor economische activiteiten. Allereerst vraagt dat om een stevige reductie van stikstof aan de bron. Het reduceren van de uitstoot door verkeer, industrie en landbouw vraagt om ingrijpende keuzes. Deze zijn in onze ogen essentieel. Niet alleen voor behoud van natuur en biodiversiteit, maar zeker ook voor een gezonde luchtkwaliteit, voldoende en schoon drinkwater en vruchtbare landbouwbodems.

Acht aanbevelingen

Naar aanleiding van de uitspraak van de PAS hebben wij acht aanbevelingen voor het landelijk beleid:

1. Continueer de maatregelen voor natuurherstel, omdat deze hard nodig zijn om de kwaliteit van beschermde habitats te herstellen;
2. Versterk het Nationaal Natuur Netwerk, gericht op het vergroten van de ecologische veerkracht van de natuur;
3. Pas effectieve instrumenten toe die passen bij een samenleving waarin economie en ecologie in balans ontwikkeld worden. Denk hierbij aan o.a.:

• rekeningrijden
• het verlagen van de maximum rijsnelheid op autowegen
• gebiedsgerichte pilotprojecten voor elektrisch rijden
• samenwerking met werkgevers voor vermindering van de automobiliteit
• uitbreiden van transferia voor openbaar vervoer
• het meten (niet berekenen) van uitstoot door industrie en verduurzaming daarvan

4. Combineer de opgave voor het verminderen van de stikstofdepositie met de opgaven in het beleid voor natuurinclusieve kringlooplandbouw. In regio’s kunnen ondernemers die invulling geven aan de LNV-visie ‘Waardevol en Verbonden’, gestimuleerd worden.
5. Sectoren die via interne saldering de opgaven rondom klimaatverandering, biodiversiteit en circulariteit prioriteit geven, moeten daarvoor beloond worden.
6. Geef aandacht aan en oplossingsruimte voor regionale verschillen. De opgave kent een ander karakter in provincies met een hoge vee-dichtheid dan in de noordelijke provincies. Ook de dichtheid van het wegennet en de aan- of afwezigheid van regionale luchthavens zijn van invloed als bronnen waar maatregelen genomen moeten worden.
7. Pas externe saldering toe; zodanig dat de netto uitstoot van stikstof substantieel daalt, in een integrale aanpak met opgaven voor lucht (fijnstof, geur), bodem en water. Neem daarbij de geleerde lessen uit de afgelopen decennia in acht.
8. Wees voortvarend en neem regie, zodat ondernemers en economische ontwikkelingen in het algemeen niet langer dan noodzakelijk in onzekerheid verkeren over perspectieven voor ontwikkeling.

Kruispunt

Naast de PAS, vraagt ook het klimaat om een fundamentele koerswijziging die in een nieuw klimaatakkoord zijn beslag moet krijgen. En vlak na de PAS-uitspraak presenteerde minister Schouten de eerste uitwerking van haar nieuwe landbouwvisie die uitgaat van een grote omslag naar kringloop en natuurinclusief. Dit is dus hét moment waar zaken samen komen en de basis gelegd moet worden voor een nieuwe koers die helder is over de milieugrenzen en daarbinnen ondernemers stimuleert, richting geeft en perspectieven biedt.

Schouders eronder

De overmaat aan stikstof in de lucht vraagt om een pakket aan landelijke bronmaatregelen dat zorgdraagt voor meetbare vermindering van de stikstofuitstoot waardoor er weer ontwikkelruimte kan ontstaan. Daarbinnen moeten we vervolgens in de regio, met provincie en diverse sectororganisaties, de schouders onder nieuwe perspectieven zetten. Dat is binnen de gegeven omstandigheden best een complexe, maar ook uitdagende opgave waar we ons nu samen sterk voor moeten maken.