Stikstofbeleid: uitdagend, ingrijpend en nog niet voldragen

15 juni 2022

Stikstofbeleid: uitdagend, ingrijpend en nog niet voldragen

Het is niemand ontgaan: afgelopen vrijdag presenteerden minister van der Wal en minister Staghouwer hun beleidsbrieven over de aanpak van de stikstofproblemen in Nederland. Gemiddeld genomen moet over heel Nederland de stikstoflast in 2030 worden gehalveerd. De Natuur en Milieufederaties staan achter deze inzet. Tegelijkertijd beseffen we dat het een stevige opgave is. De stikstofreductie is jarenlang uitgesteld, waardoor nu een zeer ingrijpende aanpak nodig is. Herstel van de natuur kan namelijk niet langer wachten. Als gevolg van een overmaat aan stikstof hangt het voortbestaan van veel soorten planten en dieren, zoals de tapuit en de kleine heivlinder, aan een zijden draad.

De verplichtingen voor deze stikstofreductie zijn inmiddels wettelijk vastgelegd. De inzet van het Rijk is nu dat in 2025 minimaal 40 procent van het areaal van de stikstofgevoelige natuur in beschermde Natura 2000-gebieden een gezond stikstofniveau moet hebben en in 2030 minimaal 74 procent.

Minister Van der Wal van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) presenteerde in haar beleidsbrief richtinggevende doelen per gebied om het stikstofprobleem in Nederland aan te pakken. Daarbij zat een gebiedskaart waarop staat aangegeven waar en hoeveel stikstof gereduceerd moet worden. Van der Wal vraagt de provincies deze doelen te vertalen naar een gebiedsgerichte aanpak. Daarvoor stelt het Rijk 24,3 miljard euro beschikbaar.

Wanneer we kijken naar de noordelijke provincies geldt dat in Drenthe gemiddeld 43 procent minder stikstof moet worden uitgestoten, in Groningen 25 procent en in Friesland 34 procent.

Ingrijpend, maar noodzakelijk

Het is een ingrijpende, maar noodzakelijke aanpak om de Nederlandse natuur te redden. De natuur in ons land is namelijk in dramatische conditie. Als de stikstofuitstoot nu niet omlaag wordt gebracht, ontstaat onomkeerbare schade aan de natuur. Zo zullen plant- en diersoorten uitsterven. Daarom is het goed dat de minister nu duidelijke stikstofreductiedoelen heeft gepresenteerd, waar later water-, klimaat- en natuurdoelen aan worden toegevoegd. Het is bemoedigend om te zien dat de minister in actie komt om deze crisis te lijf te gaan.

De Natuur en Milieufederatie Drenthe staat achter de keuze van de minister om de regionale aanpak en uitwerking als uitgangspunt te hanteren. De verschillen binnen Nederland en tussen gebieden zijn groot en vragen maatwerk. De aanpak vraagt bovendien om grote veranderingen in het landelijk gebied. Ook dat zal vooral in de regio vorm moeten krijgen.

Alle sectoren verantwoordelijk

Tegelijkertijd constateren we ook dat het beleid nog open einden bevat. De stikstofreductie is een complexe opgave die veel sectoren raakt. Het is goed en noodzakelijk om de verantwoordelijkheid te verdelen over alle sectoren. Transport, de luchtvaart en de industrie: ook in deze sectoren moet én kan de stikstof sneller worden gereduceerd. Dat helpt om, ook in de kwetsbare gebieden, ruimte te houden voor agrarische ontwikkelingen in balans met natuur. De aanpak voor deze sectoren moet nog worden uitgewerkt en blijft in het huidige debat nog te veel buiten beeld.

Perspectief voor de landbouw

Gelijktijdig presenteerde minister Staghouwer een brief over het perspectief van de landbouw. Deze brief trok minder aandacht. Opmerkelijk vinden we, want dit debat gaat juist over de toekomst van de landbouw. De brief zet in op een grote transitie richting kringlooplandbouw en reikt daar een groot aantal beleidsinstrumenten voor aan.

De primaire verantwoordelijkheid wordt hier gelegd bij de boeren, die dat uiteindelijk moeten vertalen in een aanpak voor hun eigen bedrijf. De uitwerking van dit onderdeel vinden wij nog te mager en leidt tot veel onrust in de sector.

Minister Staghouwer kondigt terecht aan dat ook de ketenpartijen, zoals banken en verwerkende industrie, verantwoordelijkheid moeten nemen. Dit juichen wij zeer toe. Wanneer ook deze bedrijven verantwoordelijkheid nemen, kan er worden gekeken hoe boeren financieel kunnen worden ondersteund om de omschakeling naar kringlooplandbouw te maken.

Drenthe aan zet

De twee brieven hebben inmiddels veel stof doen opwaaien. De gepresenteerde stikstofdoelen kaart leidde tot veel commotie en verzet. De noodzaak en natuurdoelen worden daarbij – onterecht – opnieuw ter discussie gesteld. Wij hopen dat de behandeling in de Tweede Kamer niet weer leidt tot een patstelling. Er is nu écht actie nodig. Deze concrete acties hebben de Drentse partijen in de hand, aangezien het Rijk de provincies de ruimte geeft om tot regionaal maatwerk te komen.

Als de Drentse partijen vinden dat de voorstellen en oplossingen beter kunnen, dan zijn zij nu ook aan zet om te komen tot acties en gedegen oplossingen. Een optie is om dit samen met de provincies Groningen en Friesland op te pakken, om zo met elkaar tot een noordelijke oplossingen te komen. Bij voorkeur samen met partners, zodat we gezamenlijk komen tot een aanpak waarmee we herstel van natuur en duurzamere landbouw, ook in Drenthe, weten te combineren.